Read Time:5 Minute, 27 Second
Lessen uit de Oudheid over omgaan met hitte
Met deze heerlijke warme temperaturen de afgelopen dagen kon je waarschijnlijk niet zonder een plons in de gracht, een stranddag en een koud glas drinken of de heerlijke verkoeling van de airconditioning. Voor iemand die erg geniet van hoge en tropische temperaturen, geldt: hoe warmer, hoe beter. Toch snap ik dat sommige mensen al gruwelen én smelten bij het idee dat het boven de 30°C wordt. Hoewel wij tegenwoordig met handige technologie de hoge temperaturen kunnen bestrijden in huis, denk ik dat wij ook zeker kunnen leren van hoe men in de Oudheid omging met hittegolven en broeierige nachten (ik snap dat je ook hiervan gruwelt).
De Egyptenaren
In de Oudheid (de periode van omstreeks 750 v.Chr. tot 500 n.Chr.) had men het om en nabij net zo warm als dat het tegenwoordig is als je in de zomer naar Zuid-Europa, de Mediterraan en het Midden-Oosten gaat. Weken aaneengesloten hitte, een warme lucht die nauwelijks voor verfrissing zorgt en geen ventilator of vriezer. Toch hadden de mensen zich destijds zo optimaal mogelijk aangepast aan die omstandigheden. In plaats van dat zij korte broeken en korte mouwen droegen en de boel in huis helemaal opengooiden, droegen zij juist lichte, ademende kleding die zo min mogelijk zonlicht absorbeert en hielden zij hun ramen en deuren dicht om zo min mogelijk warmte en zonlicht naar binnen te laten. Daarnaast hadden de Egyptenaren een inventieve oplossing waarbij zij een natte mat, vaak gemaakt van riet, voor het raam hingen, zodat er ’s avonds een koele bries door het huis waaide. Ook zetten de Egyptenaren poreuze kruiken van klei gevuld met water in huis, waardoor het water langzaam uit de kruik weg sijpelde en het water door het warmere temperatuur binnen verdampte. Hierdoor daalde de temperatuur in huis en werd het binnen aangenamer. Maar ik snap dat het hangen van een natte doek net iets praktischer en haalbaarder is op je (studenten)kamer.
De Perzen
Een andere slimme oplossing in tijden van extreme hitte is bedacht door de Egyptenaren, maar geperfectioneerd door de Perzen, mede door hun geografische ligging en grote verschillen in temperaturen overdag en ‘s nachts. Als je zoekt op archiefmateriaal van het Perzische Rijk valt het je waarschijnlijk op dat het vrij woestijnachtig en hooggelegen is. Met deze omstandigheden bouwden de Perzen een badgir, Perzisch voor windvanger, wat een grote toren boven op een gebouw is, waarbij er een luchtstroom ontstaat door de openingen die er gecreëerd zijn in de wand. Eén kant van de toren is open zodat er wind naar binnen kan. De wind verplaatst zich naar beneden en het midden van het gebouw, waardoor er tocht ontstaat en het gebouw afkoelt. De koele lucht kan zelfs worden opgevangen in de kelder. Wanneer er weinig wind is, verplaatst de koele lucht uit de kelder naar de toren, omdat de koele lucht opgewarmd wordt door de zon. Ontzettend indrukwekkend dus dat men op deze – en andere nóg meer ingenieuze oplossingen (zoals de qanat waarbij de temperatuur wel 10°C kon zakken) – kwam in tijden zonder elektriciteit en in het begin van de menselijke beschaving.
De badgir
De Grieken en Romeinen
De, voor de meeste, welbekende Grieken, pakten het wat rigoureuzer aan en bouwden gehele overkappingen met zuilgangen, waardoor markthallen en belangrijke gebouwen beschut waren tegen de zon. Deze zuilen creëerde schaduw waardoor de wind de hal kon verkoelen. En eerlijk is eerlijk, het is ook best wel esthetisch en karakteristiek, toch?
Tenslotte moet ik het hebben over de Romeinen. Dit op haar eigen manier sterke, maar vrij gewelddadige en brutale volk bouwde naast prachtige bouwwerken als amfitheaters, het Pantheon basilica’s en thermen, de beroemde aquaducten om water uit de bergen naar de stad te brengen. Heel pienter; als je het water niet hebt, dan zorg je dat je het hebt! Dit idee pasten zij overal toe, waardoor de ondergrondse koelinstallaties continu water kregen en openbare fonteinen (enkel te gebruiken door de geprivilegieerde) stromend water hadden. Daarnaast is een goede watervoorziening essentieel in de strijd tegen ziektes die zich via water verspreiden en ter bevordering van de hygiëne. Tevens maakten de Romeinen ook gebruik van de zuilgangen van de Grieken, zoals in Apamea (in het huidige Syrië), waar meer dan 2 kilometer aan gangen van meer dan 9 meter hoog de stad verkoelde. Slim, knap en uiterst indrukwekkend!
Apamea
Tranquilo!
Hopelijk kunnen wij snel wennen aan de hitte die helaas de standaard dreigt te worden. Er valt in ieder geval voldoende te leren van de verloren beschavingen voor ons; houd overdag de ramen en deuren dicht. Draag lichte, dunne en ademende kledij. Ga niet in de volle zon staan maar in de schaduw. Hang eventueel een natte doek voor het raam en pas je tempo aan. Als je dan genoeg tijd over hebt; maak een poreuze kruik. Bouw een metershoge badgir en tover op je balkon een zuilengang en fontein, het liefst aangesloten aan een aquaduct.
Wat je er ook van opsteekt, blijf rustig en houd je hoofd koel, daar krijg je het uiteraard ook minder warm van.
Bibliografie
Aicher, Peter. 2000. “Watering Ancient Rome.” PBS, Public Broadcasting Service. 21 februari, 2000. https://www.pbs.org/wgbh/nova/article/roman-aqueducts/.
National Geographic. 2023. “Het heelal volgens de Grieken.” National Geographic. 29 maart, 2023. https://www.nationalgeographic.nl/geschiedenis-en-cultuur/2019/02/het-heelal-volgens-de-grieken.
Fidler, John C. 1979. “A History of Refrigeration throughout the World.” International Journal of Refrigeration-Revue Internationale Du Froid 2 (6): 249–50. https://doi.org/10.1016/0140-7007(79)90093-8.
El-Gammal, Yasser. 2018. “The Bâdgir” A Green “Fashion” From The Past “THE BÂDGIR” A Green “Fashion” From The Past. Green Heritage International Conference 6-8 March 2018 BUE.
Hassan Fathy. 1986. “Natural Energy and Vernacular Architecture”. archive.unu.edu https://archive.unu.edu/unupress/unupbooks/80a01e/80A01E00.htm
Deming, David. “The Aqueducts and Water Supply of Ancient Rome.” Ground water vol. 58,1 (2020): 152-161. doi:10.1111/gwat.12958
Gribble, Don E. 2009. “Natural Ventilation, Harnessed by New Kingdom Egyptian Tomb Builders, May Explain the Changed Floor Levels in the Valley of the Kings Tomb KV5.” Tunnelling and Underground Space Technology 24 (1): 62–65. https://doi.org/10.1016/j.tust.2008.03.001.
Shokoohi, Kimiya. 2022. “The Ancient Persian Way to Keep Cool.” BBC Future. 24 februari, 2022. https://www.bbc.com/future/article/20210810-the-ancient-persian-way-to-keep-cool.
Happy
0 %
Sad
0 %
Excited
0 %
Sleepy
0 %
Angry
0 %
Surprise
0 %
2
0
Average Rating