Eenzaamheid; Een klein brein en een grote glimlach

Read Time:3 Minute, 43 Second

Prestatiedrang, faalangst, depressie, chronische vermoeidheid en burn-out. Het zijn een handjevol psychische klachten waar studenten vandaag de dag mee kampen. Voor het eerst in Nederland werd er grootschalig onderzoek gedaan naar de mentale problemen van studenten. De uitkomsten van het gezamenlijk onderzoek van het Trimbos-instituut, het RIVM en de GGD GHOR verbazen je misschien niet – maar zijn desalniettemin stuitend. Van de bijna 30.000 studenten die bij het onderzoek betrokken waren, ervaart meer dan 50% psychische klachten, heeft 97% last van stress, en daarbovenop geeft 80% van de respondenten aan zich eenzaam te voelen.

Na de publicatie van het rapport schrijft het Kabinet dat er snel een aanpak moet komen “die gericht is op preventie, vroeg signalering en begeleiding van studenten” die te maken hebben met bovengenoemde klachten. Echter verschilt de aanpak van eenzaamheid ten opzichte van de aanpak van andere de psychische problemen waar de overheid maatregelen tegen wil nemen. Uit recent onderzoek blijkt namelijk dat eenzaamheid invloed heeft op de hersenactiviteiten. Sterker nog, sociale isolatie beïnvloedt de fysieke vorm en prestaties van het brein.

Zo blijkt uit onderzoek van Duitse wetenschappers dat een sociaal isolement het breinvolume vermindert in omvang. Regionen waar beslissingen gemaakt worden en die belangrijk zijn voor het oplossen van problemen verminderen in grootte en ook het aantal proteïnen dat verantwoordelijk is voor de groei en overleving van zenuwcellen reduceert ten gevolge van eenzaamheid. Dit bleek zelfs enkele maanden na afzondering het geval te zijn.

De onderzoekers geven aan dat eenzame mensen kansen missen om toenadering te vinden. Precies wat ze eigenlijk zo erg nodig hebben. Maar in tegenstelling tot sociale angst, is het remedie tegen eenzaamheid niet iemand vertellen om naar buiten te gaan of degene te verplichten naar een feestje te gaan. Dat werkt volgens de onderzoekers niet, omdat een eenzaam brein signalen van buitenaf vaker als negatief interpreteren. Zo geraken eenzame studenten in een neerwaartse spiraal en een steeds groter wordend isolement.

Aan de Universiteit van Cambridge zijn wetenschappers erachter gekomen dat het hebben van sociale contacten een basisbehoefte is van de mens. Zij wijzen erop dat eenzaamheid aangepakt kan worden door te leren identificeren wat mensen precies weerhoudt van het aangaan van sociale interacties. Daarnaast kan volgens Lieberz en haar collega’s ‘spiegelen’, het synchroniseren van gedragingen om je heen, een uitkomst bieden om wantrouwen voor de medemens te reduceren. Als je namelijk teruglacht wanneer iemand jou met een glimlach begroet, ontstaat er connectie in de hersenen die sterk verminderd is bij eenzamen. Ook het leren vertrouwen in de medemens kan eenzaamheid verminderen.

Of je zelf nou wel of geen eenzaamheid ervaart, weet voortaan dat langdurige eenzaamheid daadwerkelijk je brein kan veranderen. Hoe langer de eenzaamheid, hoe moeilijker er vanaf te komen. Dat mensen zich eenzaam voelen, betekent niet dat zij per se eenzaam zijn. In een individualistische samenleving, waar jongeren veel tijd achter schermpjes doorbrengen is het soms moeilijk om te zien wat er zich in iemands hoofd afspeelt. Let dus een beetje op je medemens. Ook al zijn ze iedere dinsdag op de wekelijkse borrel te vinden of actief bij een commissie; begroet ze met een glimlach, maak een praatje. Het is waarschijnlijk een kleine moeite voor jou, en je doet meer voor een ander dan je misschien door hebt. En als jij je nu aangesproken voelt vanwege jouw eenzaamheid, weet dan in ieder geval dat er mensen zijn die om je geven. Die hopen dat je teruglacht.

Door: Yashwanti

Bibliografie:

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (11 november 2021). Mentale gezondheid studenten onder druk. Rijksoverheid.nl. https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2021/11/11/mentale-gezondheid-studenten-onder-druk

Stahn, A. C., Gunga, H. C., Kohlberg, E., Gallinat, J., Dinges, D. F., & Kühn, S. (2019). Brain Changes in Response to Long Antarctic Expeditions. New England Journal of Medicine, 381(23), 2273–2275. https://doi.org/10.1056/nejmc1904905

Tomova, L., Wang, K., Thompson, T. A., Matthews, G. A., Takahashi, A., Tye, K. M., & Saxe, R. (2020). Acute social isolation evokes midbrain craving responses similar to hunger. Nature Neuroscience, 23(12), 1597–1605. https://doi.org/10.1038/s41593-020-00742-z

Lieberz, J., Shamay-Tsoory, S. G., Saporta, N., Kanterman, A., Gorni, J., Esser, T., Kuskova, E., Schultz, J., Hurlemann, R., & Scheele, D. (2022). Behavioral and Neural Dissociation of Social Anxiety and Loneliness. The Journal of Neuroscience, 42(12), 2570–2583. https://doi.org/10.1523/jneurosci.2029-21.2022

About Post Author

Yashwanti Puar

Thema’s zoals de maatschappij, globalisatie, mensenrechten en onrecht, (neuro)psychologie, ongelijkheid, ethiek en filosofie, duurzaamheid, geschiedenis, politiek en activisme staan veelal centraal in mijn artikelen en columns. Daarnaast lees ik graag kranten en boeken, ga ik graag naar het theater, kijk ik veel films en detectives ben ik altijd in voor een goed gesprek en een inhoudelijke discussie.

y.puar@students.uu.nl