Waar blijft toch die mannenpil?

Read Time:9 Minute, 8 Second

Een tocht langs alle smoesjes waarmee gendergelijkheid in anticonceptie wordt tegengehouden.

In 2003 verscheen in Trouw een artikel met de kop: ‘de mannenpil komt eraan, en nu echt’. In de twee decennia die volgden bleef deze veelbelovende boodschap herhaald worden: elk jaar verscheen er ergens wel weer een bericht dat we nu écht niet lang meer hoefden te wachten. Het meest recente voorbeeld hiervan stamt uit februari, toen geslaagde tests met een anticonceptie-zalf op muizen voor een kleine doorbraak in de wereld van de ‘manticonceptie’ leken te zorgen. Toch zijn we inmiddels twintig jaar verder sinds het artikel in Trouw, en hebben mannen* die verantwoordelijkheid willen nemen voor hun eigen reproductie nog altijd maar twee opties: een onomkeerbare en ingrijpende vasectomie, of een condoom. De hoopvolle krantenartikelen blijven binnenstromen, maar de intrede van een daadwerkelijke mannenpil op de markt lijkt nog steeds niet in zicht.

Waar blijft toch die mannenpil? Om uit te zoeken waarom mannen al zó lang moeten wachten op iets wat voor vrouwen al lang een vanzelfsprekendheid is, ben ik in de wereld van de mannelijke anticonceptie gedoken. Wat ik tegenkwam: een wirwar aan argumenten, allemaal verre van waterdicht. Daarom bij deze, een tocht langs alle smoesjes waarmee gendergelijkheid in anticonceptie wordt tegengehouden.

1. De mannelijke biologie is te ingewikkeld.

Een eerste argument wat vaak wordt aangevoerd wanneer journalisten wetenschappers en farmaceuten aan de tand voelen over het uitblijven van de mannenpil, luidt ongeveer als volgt: ‘de mannenpil komt er niet, omdat de biologie van mannen veel ingewikkelder is dan die van vrouwen. Waar vrouwen in principe elke maand maar enkele dagen vruchtbaar zijn en hormonale anticonceptie dus maar één eisprong hoeft te onderdrukken, zijn mannen continu vruchtbaar. Een effectief anticonceptiemiddel moet daarom veel harder werken om de vruchtbaarheid van mannen te onderdrukken, en dit is gewoon té ingewikkeld.’

Hoewel dit argument natuurlijk niet uit de lucht komt vallen – mannen zijn daadwerkelijk veel vaker vruchtbaar dan vrouwen, wat de huidige stand van anticonceptie-zaken misschien wel des te schever maakt – is het afdoen van de kwestie als een biologische onontkoombaarheid veel te makkelijk. Een snelle google-zoektocht maakt namelijk duidelijk dat de biologische hordes al lang overwonnen zijn: door de jaren heen zijn er meerdere anticonceptiemiddelen ontwikkeld die bewezen effectief zijn. Sommige hiervan zijn zelfs non-hormonaal**, iets wat voor vele vrouwen een droom is. Zo wordt er al jaren gewerkt aan de ontwikkeling van zogenaamde ‘vasalgel’. Dit is een relatief bijwerkingsloze en oplosbare gel die wordt ingespoten in de zaadleiders en daar de zaadcellen blokkeert. De gel is tot tien jaar werkzaam, maar kan bij een opkomende kinderwens ook relatief gemakkelijk ‘weggespoeld’ worden. De reden dat Vasalgel en andere initiatieven nog niet op de markt verschenen zijn, ligt dus zeker niet bij biologische onmogelijkheid. Waaraan ligt het dan wel?

2. Mannen ervaren bijwerkingen

In 2016 werd er een onderzoek gedaan waarbij een groep mannen elke acht weken een hormonale injectie kreeg, die ongewenste zwangerschappen zou kunnen voorkomen. Het middel bleek verrassend effectief: bijna 100% van de spermacellen kon door het middel worden onderdrukt. Veelbelovend, zou je zeggen, maar helaas: het onderzoek naar het middel werd stopgezet vanwege zorgen om mogelijke bijwerkingen. In het rijtje van de meest voorkomende bijwerkingen vinden we onder andere acne, stemmingswisselingen en veranderingen in libido. Kwaaltjes die veel pil-slikkende vrouwen wellicht bekend in de oren klinken…

Het voorbeeld van dit onderzoek staat niet op zichzelf. Hoe kan het dat studies naar mannelijke anticonceptie worden stopgezet vanwege dezelfde bijwerkingen die vrouwen massaal accepteren? Zijn de bijwerkingen voor mannen soms veel erger? Stephanie Page, arts en onderzoeker, legt aan Scientias uit dat dit niet het geval is. Waar het ‘m volgens haar wel aan ligt, is het feit dat een zwangerschap voor vrouwen ernstige fysieke gevolgen kan hebben. Het gegeven dat zij hier door de anticonceptie geen risico meer op loopt wordt daarom als een groot voordeel gezien. Voor mannen wordt dit voordeel echter niet meegenomen in de afwegingen om een anticonceptiemiddel op de markt te krijgen. Zij kunnen immers niet zwanger worden. “Hierdoor ligt de grens voor wat we acceptabele bijwerkingen vinden voor mannen hoger dan voor vrouwen”, aldus Page.

Het feit dat mensen mét baarmoeder zwanger kunnen worden en mensen zonder baarmoeder niet, daar zal ik niet aan twijfelen. Toch is dit argument, waarmee de bijwerkingen voor vrouwen worden goedgepraat terwijl ze voor mannen een dealbreaker kunnen zijn, het bevragen waard. Door het voorkomen van zwangerschap namelijk alleen als een voordeel voor de vrouw te behandelen, wordt het gedachtegoed dat een kind toch met name een ‘probleem’ voor de moeder is, in stand gehouden. Als mannen en vrouwen dezelfde bijwerkingen ervaren, zou er een eenduidige beslissing genomen moeten worden: breng het product voor allebei wél, of voor allebei niet op de markt, maar laten we voorkomen dat er met twee maten wordt gemeten.

3. Mannen willen niet (of: we kunnen de mannen niet vertrouwen)

En dan, een laatste argument. Want ja, biologisch gezien is mannelijke anticonceptie goed mogelijk. En ja, het kan ook zonder al te gekke bijwerkingen. Dit moet toch genoeg zijn om anticonceptie-sceptici te overtuigen?

Helaas. Want ook op dit punt in de discussie is er altijd nog een extra argument dat wordt ingebracht: mannen zouden het niet willen. Al jarenlang leeft het idee dat mannen niet openstaan voor hormonale anticonceptie, omdat ze bang zijn voor bijwerkingen of omdat ze zich aangetast voelen in hun mannelijkheid wanneer hun vruchtbaarheid tijdelijk wordt afgenomen. De farmaceutische industrie voert dit argument graag aan: er is geen markt voor mannelijke anticonceptie, en dus is het de investering niet waard. Echte fanatiekelingen voeren hierbij nog een extra punt aan: ookal zouden mannen het wel willen, dan nog kunnen we mannen niet vertrouwen met het regelmatig en consistent innemen van anticonceptie. Daarom kunnen we deze taak beter bij de vrouwen laten.

Wat betreft dit laatste punt kan ik het kort houden. Therapeut Sabine Meulenveld verwoordt in één zin namelijk een treffende reactie op dit argument. Tegen Metro zegt ze: “Zoiets complex als het regeren over de wereld wordt al decennialang aan mannen overgelaten. Dan kunnen ze vast ook wel dealen met iets simpels als anticonceptie.” Daarnaast: als je je afvraagt of je je bedpartner wel kan geloven als hij of zij zegt anticonceptie te gebruiken, kan je misschien sowieso beter nog een keer nadenken of je met deze persoon wel echt het bed in wil duiken.

Ook over het eerste punt hoef ik niet veel te zeggen. Empirisch onderzoek wijst namelijk uit dat de claims dat mannen geen anticonceptie zouden willen, niet waar zijn. In Nederland zegt namelijk ongeveer de helft van de mannen open te staan voor (hormonale) anticonceptie, en onder theoretisch opgeleide mannen ligt dit percentage zelfs op 80%. Daarnaast is het ook nog goed mogelijk dat wanneer er eenmaal een groter aanbod is, de vraag naar anticonceptiemiddelen ook nog eens zal stijgen: vraag stuurt immers niet alleen maar aanbod; soms werkt het ook andersom.

Voorbij alle smoesjes

We maken even de balans op: de mannenpil is biologisch mogelijk, de bijwerkingen zijn in de meeste gevallen niet zo anders dan voor vrouwen, en er lijkt een aardige potentiële markt te zijn voor nieuwe vormen van ‘manticonceptie’. Wat houdt de mannenpil nog tegen?

In mijn zoektocht naar informatie over de mannenpil, kwam ik keer en keer uit op dezelfde, ongemakkelijke conclusie: we kunnen zo hard roepen als we willen en we kunnen honderd keer aantonen dat mannelijke anticonceptie écht goed zal werken, maar uiteindelijk moeten we erkennen dat het ontwikkelen van de mannenpil “volledig aan de farmaceutische industrie is overgelaten,” aldus hoogleraar voortplantingsgeneeskunde Bart Fauser. En die farmaceutische industrie lijkt er niet veel voor te voelen om hard aan de slag te gaan met anticonceptie voor mannen wanneer de vrouwelijke variant zo goed werkt (en vooral: verkoopt). De grote farmaceuten verwachten dat er niet veel geld te verdienen is met de mannenpil. En in ons huidige economische systeem betekent geen vooruitzicht op het grote geld helaas ook dat er geen investeringen zullen worden gedaan. Dit is de reden dat zoveel initiatieven in de laatste fases stil komen te liggen, dat de hoop die al twintig jaar in krantenberichten doorklinkt nooit is omgezet in realiteit.

Hoe nu verder? Het is een moeilijke vraag. Het veranderen van het systeem, zodat winstbejag niet de enige motivator is voor onderzoek en innovatie, lijkt me een goede, maar misschien nog wel een beetje een grote stap. Voordat we die sprong kunnen wagen, kunnen we wel kleine stapjes zetten die ervoor zorgen dat gendergelijkheid in de voortplantingsverantwoordelijkheid de norm wordt. Ga het gesprek aan met de mensen om je heen en bevraag het vanzelfsprekende karakter van de vrouwenpil. Zo kunnen we de vraag naar de mannenpil vergroten, geleidelijk druk uitoefenen op farmaceutische bedrijven en langzaam maar zeker een weg banen naar een meer gelijke toekomst.

* Ik spreek in dit artikel meerdere keren van ‘mannen’ en ‘vrouwen’. Hierbij heb ik het met name over cismannen en cisvrouwen. Niet omdat dit de enige mannen of vrouwen zijn (zeker niet zelfs), maar omdat een verhaal over anticonceptie gebonden is aan geslachtshormonen en redproductie-organen, die bij transmannen (of -vrouwen) niet hetzelfde werken als bij cismannen (of -vrouwen).

** Hoewel een groot deel van dit stuk gaat over de hormonale mannenpil, moeten we natuurlijk niet vergeten dat hormonale anticonceptie als fenomeen op zich veel nadelen heeft. Ik zou een heel stuk kunnen schrijven over waarom het afgelopen moet zijn met hormonale anti-conceptie, voor zowel vrouwen als mannen (en misschien ga ik dit ook nog wel eens doen), maar dat is voor dit artikel niet de hoofdzaak.

Bronnen

Foley, K.E. (2017, 11 april). Male birth control options like vassalgel aren’t getting pharmaceutical company funding. Quartz. Geraadpleegd op 20 mei 2023, van https://qz.com/955439/male-birth-control-options-like-vasalgel-arent-getting-pharmaceutical-company-funding.

Gorvett, Z. (2023, 16 februari). The weird reasons there still isn’t a male contraceptive pill. BBC. Geraadpleegd op 20 mei 2023, van https://www.bbc.com/future/article/20230216-the-weird-reasons-male-birth-control-pills-are-scorned.

Hesen, I. (2018, 12 augustus). De mannenpil: anticonceptie die mannen het heft in eigen hand geeft. Scientias. Geraadpleegd op 20 mei 2023, van https://scientias.nl/de-mannenpil-anticonceptie-die-mannen-het-heft-in-eigen-hand-geeft/.

Koetsenruijter, L. (2015, 12 augustus). Er is nog steeds geen mannenpil. En dat komt niet door de mannen. De Correspondent. Geraadpleegd op 20 mei 2023, van https://decorrespondent.nl/3197/er-is-nog-steeds-geen-mannenpil-en-dat-komt-niet-door-de-mannen/3011a733-8407-05ec-2b1c-25cb91fd0f38.

van den Berg, I. (2022, 14 april). Het Metro-panel over de stelling: ‘De mannenpil is te mooi om waar te zijn’. Metro. Geraadpleegd op 20 mei 2023, van https://www.metronieuws.nl/panel/2022/04/metro-panel-mannenpil-te-mooi-om-waar-te-zijn/.

About Post Author

Vera Appelo

Zoals het een echt KLASsepost-lid betaamd, houdt Vera van schrijven en van het lezen van de schrijfsels van anderen: haar boekenkast staat vol met prachtige boeken, waarvan op de één of andere manier toch altijd de helft ongelezen blijft. Ze schrijft het liefst over de maatschappij en alles wat daarin fout, of misschien soms juist ook heel goed gaat. Verder heeft ze een achtergrond in de kunsten, waarvan misschien soms ook wel eens een flard op deze site zal belanden.

veraappelo@gmail.com