Moeten films politiek zijn?

Afgelopen dinsdagavond ben ik naar de sneak night in Pathé geweest. Bij zo een voorstelling betaal je net iets minder voor een kaartje, maar is het een verrassing naar welke film je gaat. Het enige dat vaststaat is dat het een recente film is, maar verder is alles mogelijk. Hier was ik een klein beetje nerveus voor aangezien het heel goed mogelijk was dat ik in een zaal met een horrorfilm terecht zou komen en ik nogal een watje ben. Op een manier bleek mijn nerveusheid gerechtvaardigd te zijn; die avond heb ik namelijk de film Civil War gezien die, hoewel het geen horrorfilm was, mij toch flinke hartkloppingen heeft veroorzaakt door de spanning. Verder was het leuk hoor!

Zoals gewoonlijk nadat ik een film heb gekeken, opende ik direct de Letterboxd app op mijn telefoon om daarin te noteren dat ik de film heb gezien en om de reviews van anderen te lezen. Ik vind Letterboxd een fijn platform omdat ik gemakkelijk allerlei films kan vinden om bij te houden welke ik heb gezien en om nieuwe films te ontdekken. Daarnaast zijn de reviews meestal een combinatie van humoristische opmerkingen over de film en serieuze inzichten en analyses, wat voor mij ideaal leeswerk is. Over Civil War las ik veel verschillende reviews, de één erg positief en de ander totaal niet. Dit verbaasde mij aangezien mijn instinctieve reactie was dat ik het een heel erg goede film vond. Toen ik aandachtiger de reviews doorspitte ontdekte ik dat de meeste negatieve reviews dezelfde redenering hadden, namelijk dat de film op het gebied van zijn politieke boodschap erg zwak was. 

Civil War is geschreven en geregisseerd door Alex Garland. Garland ken je misschien van zijn films Ex Machina en Annihilation. De film volgt een groep journalisten op een roadtrip door de Verenigde Staten die gaan proberen om een interview met de president te krijgen als ze in Washington DC aankomen. Maar het gaat niet om de Verenigde Staten zoals wij die kennen want in deze film is er in het hedendaagse Amerika een burgeroorlog uitgebroken. In de hoofdrol zit Kirsten Dunst, een van mijn favoriete actrices, die een ervaren en inmiddels erg cynische oorlogsfotojournaliste speelt. De special effects zagen er goed uit, de shots in de film waren mooi en er werd extreme spanning opgebouwd. Maar toch hadden veel mensen een probleem met de film. In de film wordt er niet inhoudelijk ingegaan op waarom er een burgeroorlog is uitgebroken en waar de verschillende kanten precies voor staan. De groep journalisten zijn ook niet te porren voor een mening over het conflict, hun taak als pers vergt namelijk objectiviteit. Hierdoor heeft de film geen uitgesproken standpunt over de actuele politieke conflicten van de Verenigde Staten in de echte wereld, wat blijkbaar door sommigen als een zwaktepunt werd beschouwd.

Dit deed mij denken over of een film een plicht heeft om een politiek standpunt in te nemen. Er zijn volgens mij sterke argumenten voor beide kanten, en ik heb ook geen definitief antwoord op de vraag (Side-note: kan je al merken dat ik in de debatclub zat aan dit artikel?). Voor de kant die anti-plicht is kan je beargumenteren dat geen enkele kunstenaar een plicht heeft om met hun kunst een politiek standpunt in te nemen. Dit is immers een kunstwerk van de kunstenaar zelf en diegene mag dit maken naar vrije wil. Toch klinkt dit voor mij toch als een best oppervlakkige redenering. Ik vind dat dit zeker waar is, maar geldt hetzelfde nog steeds als de kunst gaat over een onderwerp wat zo intrinsiek om de politiek draait zoals oorlog? Zeker in het geval van Garlands Civil War zijn er overduidelijke vergelijkingen te trekken met hedendaagse politieke conflicten in de VS. Is het überhaupt mogelijk om een kunstwerk te maken over oorlog wat niet op een manier een politieke boodschap overbrengt?

Laten we aannemen dat dit waar is, dat alle kunst over oorlog iets zegt over de politiek. Is de kunstenaar nog steeds verplicht om een standpunt in te nemen? Je zou kunnen zeggen van wel, namelijk omdat het best zwak is om geen standpunt te vertolken wanneer je wel een onderwerp aankaart wat zo polariserend is. Ook is dit een film met een relatief groot budget, grote namen in de cast en een best bekende regisseur; dit betekent dat de film veel mensen zal bereiken. Het is dus een manier om een standpunt aan veel mensen bloot te stellen, wat heel invloedrijk kan zijn. Een van mijn favoriete aspecten aan kunst is hoe het iets zegt over de maatschappij wat mensen aan het praten krijgt. De films die dit succesvol doen (denk aan Fight Club en recentelijker Barbie), vertolken een standpunt. Aan de andere kant valt er iets te zeggen over of mensen verplicht zijn hun politieke meningen te uiten, zelfs wanneer ze kunst maken. Dit is een interessant vraagstuk waar geen juist antwoord op is als je het mij vraagt. Wel kan ik begrijpen dat Amerikaanse kijkers van de film meer gefrustreerd waren door dit aspect van Civil War dan ik. Zij leven immers in de turbulente politieke tijden in hun land en ik kan me voorstellen dat het dan erg leeg kan voelen als een film zo weinig direct hierover zegt maar toch zo verbonden is met de politiek.

Maar ik ben geen Amerikaanse burger, dus van dit gevoel heb ik toch wat minder last. Wat ik persoonlijk vind is dat deze film geen standpunt hoeft in te nemen over het conflict tussen de republikeinen en de democraten voor twee redenen. Ten eerste omdat de film geschreven is vanuit het perspectief van journalisten. Uiteraard kunnen journalisten nog steeds een mening hebben over conflicten en deze uiten, maar in het geval van deze film werd meerdere keren benadrukt hoe de objectiviteit van de journalisten ervoor zorgde dat ze niet alleen de beste foto’s konden krijgen, maar ook de oorlog konden overleven. De film bekritiseert dit zelfs op een gegeven moment, hoewel op subtiele wijze. Ten tweede zou ik beargumenteren dat de film juist een politiek standpunt inneemt; namelijk dat oorlog slecht is. Dit klinkt misschien voor de meeste mensen als iets overduidelijks, maar het is wel degelijk een erg politieke boodschap. De film laat duidelijk blijken dat oorlog wreed en destructief is vanuit beide kanten. Aan beide kanten wordt gemoord, gemarteld en verwoest en de film romantiseert dit op geen enkel moment. Hoewel er geen oordeel wordt geuit over republikeinen en democraten, was er wel een overduidelijk politiek standpunt over oorlog in de film. 

About Post Author

Nonna van den Bos

In mijn artikelen zullen vooral maatschappelijke thema’s aan bod komen. Ik vind het bijvoorbeeld interessant om een beetje bij te houden wat er allemaal in de wereld gaande is, vooral in de politiek. Ook houd ik me veel bezig met maatschappelijke trends. Ik vind het leuk om onderwerpen te analyseren door ze helemaal uit elkaar te halen en met mijn eigen perspectief weer in elkaar te knutselen. Iets wat je daardoor ook zal tegenkomen in mijn artikelen zijn reviews of analyses van media.

n.vandenbos1@students.uu.nl