A SLAPP in the face

Read Time:3 Minute, 28 Second

Ooit gehoord van de term SLAPP? Ik durf te wedden van niet. Nee, het is geen hashtag die viraal gaat op Twitter of slang dat eindeloos wordt gebruikt door influencers op YouTube of TikTok. Het gaat over de tactische en intimiderende wijze waarop multinationals, vermogende bedrijven en rijke zelfstandigen druk uitoefenen op individuen of actiegroepen die zich uitspreken over onrecht en misstanden. De afkorting SLAPP staat namelijk voor Strategic Lawsuits Against Public Participation. Klokkenluiders die zich ergens over uitspreken en daarmee anderen in diskrediet brengen, worden steeds vaker strafrechtelijk vervolgd voor smaad.

De term is voor het eerst gebruikt door de wetenschappers Pring en Canan die werkzaam zijn aan de universiteit van Denver in de rechten en sociologie. Zij schreven het boek SLAPPs: getting sued for speaking waaruit blijkt dat steeds meer rechtszaken niet per se gaan om de reputatieschade van grote bedrijven of belangrijke personen, maar om het inperken van de vrijheid van meningsuiting van de protesterende burgers.

Stel je voor, je ziet dat jouw geboortegrond vervuild raakt en dat jouw gezondheid achteruit gaat door een oliemaatschappij die onvermoeid zijn gang kan gaan. Je gaat daarom samen met een half miljoen andere gedupeerden vreedzaam protesteren en wordt vervolgens gearresteerd voor ‘foutieve’ beschuldigingen van milieuvervuiling en mensenrechtenschendingen. Door de arrestaties heb je er namelijk voor gezorgd dat het pompen van olie stilgelegd moest worden, en daarmee heb je winsten van de oliemaatschappij ontnomen. Dit is het verhaal van Esther Kiobel, die al bijna twintig jaar procedeert tegen Shell, omdat ze de multinational medeplichtig acht aan het ter dood brengen van haar man Barinem. Daarnaast heeft de oliemaatschappij nauw samengewerkt met de (corrupte) Nigeriaanse overheid die dezelfde belangen heeft als Shell.

Een ander voorbeeld is dat van de Maltese journalist en klokkenluider Daphne Caruana Galizia die verslag deed van regeringscorruptie en belangenverstrengelingen tussen van onder meer de premier van het land. Zij kreeg internationale bijval voor haar onderzoeken, maar werd in een democratisch land als Malta veelvuldig bedreigd en gerechtelijk vervolgd, door kopstukken uit het Maltese zakenleven en de onderwereld. Galizia is uiteindelijk omgekomen door een bomaanslag – waarbij het strafrechtelijk onderzoek naar de dader(s) verre van billijk verliep – en ook haar familieleden lopen nog steeds gevaar door haar anticorruptie activisme.

Anti-SLAPP maatregelen

Beide voorbeelden geven pijnlijk weer hoe moeilijk het is om je uit te spreken tegenover machtige bedrijven en personen die hun positie en welvaart koste wat het kost proberen te behouden. Klokkenluiders worden geïntimideerd, opzettelijk de mond gesnoerd en financieel uitgeput door de rechtszaken. Het gaat de aanklagers al lang niet meer om juridische juistheid, maar om het afschrikken van kritieken. Overheden moeten iets doen om SLAPP wettelijk strafbaar te stellen en het voor activisten daarmee makkelijker te maken om rechtsbijstand te krijgen en te blijven protesteren.

De dood van Galizia was in de Europese Unie aanleiding om in 2021 in beraadslaag te gaan over anti-SLAPP wetgeving, maar meer dan het oprichten van een expertgroep is er niet van gekomen. Ook in Nederland zijn er nog geen maatregelen genomen tegen SLAPP. Tegenwoordig lijkt de rechtsstaat en persvrijheid wel steeds meer in het geding te komen, denk maar aan online bedreigingen aan journalisten, het verwijderen van NOS-logo’s op busjes en de moord op strafrechtadvocaat Derk Wiersum. Nieuwe maatregelen om SLAPP zowel nationaal als internationaal tegen te gaan lijken mij hard nodig. Toch ben ik bang dat bepaalde regeringen te druk bezig zijn met het buiten de media houden van hun eigen tekortkomingen en schandalen. En dat is op zichzelf al een behoorlijke klap in het gezicht van de klokkenluiders.

Door: Yashwanti

Bibliografie

Pring, G. W., & Canan, P. (1996). SLAPPs: Getting Sued for Speaking Out. Amsterdam University Press.

Amnesty International. (2023). Esther Kiobels verhaal: één vrouw tegen Shell. (2023, June 29). Amnesty International. https://www.amnesty.nl/wat-we-doen/themas/bedrijven-en-mensenrechten-3/shell-in-nigeria/esther-kiobels-verhaal

BBC News. (23 februari 2021). Daphne Caruana Galizia murder: Suspect pleads guilty. BBC News https://www.bbc.com/news/world-europe-56172454

European Liberties Platform. (30 november 2021). SLAPP: definition, intentions, examples, prevention. Liberties.eu. https://www.liberties.eu/en/stories/slapp/43856

About Post Author

Yashwanti Puar

Thema’s zoals de maatschappij, globalisatie, mensenrechten en onrecht, (neuro)psychologie, ongelijkheid, ethiek en filosofie, duurzaamheid, geschiedenis, politiek en activisme staan veelal centraal in mijn artikelen en columns. Daarnaast lees ik graag kranten en boeken, ga ik graag naar het theater, kijk ik veel films en detectives ben ik altijd in voor een goed gesprek en een inhoudelijke discussie.

y.puar@students.uu.nl