Read Time:9 Minute, 37 Second
Al 14 jaar lang hebben we dezelfde premier. In Europa is het alleen Orban, de Hongaarse regeringsleider, die langer in zijn ambt zit dan de onze. Dit jaar lijkt het doek voor ‘onze’ Mark Rutte dan toch eindelijk te vallen – op het Nederlandse toneel. 14 jaar lang “hai hai, dag dag”. 14 jaar lang “gaaf land”. 14 jaar lang afbraak.
14 jaar afbraak. Afbraak die niet enkel van Rutte afkomstig is, maar waar hij als minister-president wel eindverantwoordelijke voor was. Al vlak na de verkiezingen in 2010, waar de VVD met 31 zetels (één meer dan PvdA) als eerste een poging mocht wagen om een kabinet te vormen. In eerste instantie werd er gekeken naar een vervolg op de paarse kabinetten die eind vorige eeuw konden rekenen op veel maatschappelijke steun. Echter zou dit nu een “paars plus”-kabinet moeten worden, waar naast VVD, PvdA en D66 ook GroenLinks deel aan moest nemen. Deze gesprekken liepen echter vast op financiën, omdat de VVD veel meer wilde bezuinigen dan de andere partijen. Die bezuinigingen zijn de reden geweest voor informateur Ruud Lubbers om de gedoogconstructie van VVD en CDA (die destijds onder Maxime Verhagen “de VVD rechts moest inhalen”) met steun van PVV te onderzoeken. En hoewel dit hilarische beelden heeft opgeleverd bij het CDA-congres (zoek op YouTube even naar “partijcongres CDA 2010”), legde kabinet Rutte-1 de fundering voor een ramp voor de werkende klasse (om Jimmy Dijk (SP) even te citeren: ‘De werkende klasse omvat iedereen die afhankelijk is van inkomen uit loon, uitkeringen of AOW’).
Hoewel Rutte-1 niet lang heeft geregeerd (nog geen twee jaar) heeft dit kabinet wel de nodige schade kunnen aanrichten aan de Nederlandse verzorgingsstaat. Zo heeft ze €18 miljard bezuinigd, waaronder op Wajong, werd het basispakket van de zorgverzekering uitgekleed, werd de AOW-leeftijd verhoogd en werd er creatief boekgehouden om de kosten van Ontwikkelingssamenwerking te drukken. Ook kwam het kabinet met de Wet Kraken en Leegstand, die kraken een misdrijf maakte en leegstand zou helpen tegen te gaan. Nu weten we dat er meer leegstand is dan ooit tevoren, en dat kraken (net zoals vroeger) vaak de snelste weg is naar het weer in gebruik nemen van een pand door de eigenaar.
Ook in Rutte-2 (2012-2016), waar VVD samen met PvdA bestuurder, waren het de rijken waarvoor geregeerd werd. In minder dan twee maanden lag er een regeerakkoord, genaamd “Bruggen slaan”. Dit akkoord kwam tot stand door een soort ruilhandel tussen de PvdA en de VVD: ‘Als ik dit standpunt van mij mag verwezenlijken, mag jij die van jou.’ PvdA had slechts 3 zetels minder dan de VVD (38 tegenover 41), maar heeft zich compleet laten leiden door de VVD. Onder Stef Blok (VVD) is de volkshuisvesting volledig een markt geworden, waar de destijds al zeer hoge huizenprijzen alleen maar meer door stegen (dit deed hij onder andere door buitenlandse investeerders te lokken om ze te laten speculeren met grond en woningen. We kennen allemaal het filmpje waar hij met trots vertelt dat zijn VVD de eerste is die een heel ministerie heeft opgedoekt; Volkshuisvesting is sinds 2010 afgeschaft. Ook concludeerde hij in 2017 dat de woningmarkt “af” was). Het woonakkoord dat hij opstelde pakte vooral goed uit voor de huisjesmelkers en pandjesbazen, onder andere vanwege hogere toegestane huurverhogingen. Ook op onderwijs heeft Rutte-2 de samenleving een rad voor de ogen gedraaid door de basisbeurs af te schaffen en het sociaal leenstelsel in te voeren. Om dit plan te laten slagen in de Eerste Kamer zijn, naast VVD en PvdA, GroenLinks en D66 overstag gegaan om deze wet te steunen. De wet, die niks meer was dan een verkapte bezuiniging op onderwijs, zou ervoor zorgen dat arme mensen niet mee moeten betalen aan het studeren van rijke jongeren. Het bespaarde geld zou worden geïnvesteerd in de verbetering van het onderwijs. De kritiek van de oppositie was destijds dat armere mensen niet meer zo snel zouden gaan studeren omdat ze dan zouden moeten lenen, dat studenten met enorme schulden zouden komen te zitten en dat de verbetering van het onderwijs pas zichtbaar zou zijn nadat de volgende generatie studenten al klaar was. Nu blijkt dat die kritiek gegrond was, want er was huiverigheid om te gaan studeren bij jongeren uit minder welvarende gezinnen. En de jongeren die gingen studeren eindigden met enorme schulden (waarvan beloofd was dat de rente 0% zou zijn, en waarvan beloofd was dat het niet mee zou tellen bij je BKR; beloftes die tijdens Rutte-3 en 4 verbroken zijn). Het kritiekpuntje over de investering in het onderwijs klopte niet helemaal. Wat bleek nou: het bespaarde geld is helemaal nooit in de verbetering van onderwijs geïnvesteerd. Hoewel Rutte-4 de basisbeurs weer terug invoerde, is deze verre van de mate waarin de oude toereikend was (Thanks PvdA, GroenLinks en D66 voor jullie steun aan het “sociaal” leenstelsel!). Maar geef dit kabinet ook een klein beetje credit, want na jaren op de plank hebben ze eindelijk de Balkenende-norm in wet gebracht.
Genoeg credit, want ik ben nog niet klaar. Om de arbeidsmarkt te verstevigen heeft Rutte-2 de Wet Werk en Zekerheid en de Participatiewet ingevoerd. Deze twee wetten hebben tot gevolg gehad dat veel (deels en/of tijdelijk) arbeidsongeschikte mensen van het kastje naar de muur werden gestuurd, en bijna systematisch buiten de boot vielen (en nog steeds vallen) als het gaat om toeslagen of uitkeringen. Ook kwam het met regelmaat voor dat medewerkers van maatschappelijke organisaties die ontslagen werden aan hun “participatie” moesten doen bij hetzelfde bedrijf waar ze eruit moesten: hetzelfde werk voor minder vergoeding. Ach, en die 1000 euro van Rutte zijn ons ook nooit toegekomen.
Dan is het tijd voor Rutte-3. Verkenner en later informateur Edith Schippers onderzocht als eerste een coalitie van VVD, CDA, D66 en GroenLinks. Jesse Klaver (GL) heeft uiteindelijk de gesprekken afgekapt vanwege de verschillende ideeën over asiel en migratie. Waar dit toe leidde? Een coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Met ‘Vertrouwen in de toekomst’ als slogan hielpen ze het daadwerkelijke vertrouwen van de samenleving in de toekomst nog verder om zeep. Vrijwel de hele regeerperiode was het Malieveld volgeboekt voor demonstraties vanwege ontevredenheid over bestaande en aangekondigde wetgeving. Strengere stikstofmaatregelen zorgen voor onzekerheid bij boeren, die tientallen jaren pappen en nathouden hebben ervaren door de politiek en door de grote geldschieters zoals de Rabobank. Het nieuwe pensioenstelsel gaat ervoor zorgen dat ongelijkheid bij ouderen nóg groter wordt, evenals de risico’s op minder pensioen (de pensioenfondsen komen er wel weer goed vanaf, omdat ze in principe meer winst kunnen maken). Integriteitskwesties deden zich om de haverklap voor: staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Mark Harbers moest aftreden door het goochelen met cijfers over criminaliteit onder asielzoekers, minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra was zogenaamd in de datsja van Poetin geweest en staatssecretaris van Financiën Menno Snel moest als eerste het veld ruimen vanwege het toeslagenschandaal. Later vertrokken ook nog minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen plotseling om te gaan lobbyen voor de energiesector, namen Kaag en Bijleveld ontslag (respectievelijk demissionair ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie) na een motie van afkeuring omtrent Afghanistan-evacuaties. Elke keer dat het even rustig was kwam de VVD weer met het plan om de dividendbelasting af te schaffen, wat telkens na kritiek weer van tafel werd geveegd. Sowieso hebben belastingen een grote rol gespeeld in dit kabinet. Volgens de doorrekening van het regeerakkoord door het CBP komt er extra geld in de Staatskas door minder geld op te halen in de maatschappij. Onder andere De Correspondent heeft hier een goed artikel over (“Opeens zag ik het: de grote goocheltruc van Rutte III”), waar duidelijk wordt gemaakt hoe dit kabinet netto eigenlijk niks ging doen aan financiële hervorming. De goocheltruc was dat er met allerlei belastingen werd geschoven, zodat alles en iedereen er een beetje op vooruit ging, maar er net zo goed weer op achteruit ging. Uiteindelijk moest de staart van dit kabinet de coronacrisis aanpakken (met onnodige doden en langdurig zieken tot gevolg; iets met ‘groepsimmuniteit’), werd staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat Mona Keijzer weggestuurd/ontslagen door het kabinet vanwege openlijke vraagtekens te zetten bij het Nederlandse corona beleid, en stapte het voltallige kabinet op na het rapport over het toeslagenchandaal (Hoewel het kabinet demissionair nog aanbleef, trad Eric Wiebes per direct af vanwege zijn verantwoordelijkheidsgevoel als voormalig staatssecretaris van Financiën).
Eindelijk, Rutte-4: same people, same shit. De onderhandelingen voor dit kabinet verliepen uiterst moeizaam. D66 wilde niet meer samenwerken met ChristenUnie vanwege te grote verschillen op medisch-ethische kwesties, en D66 wilde graag samen met GroenLinks om meer op klimaat binnen te kunnen halen. GroenLinks wilde echter enkel en alleen deelnemen aan een coalitie als dat gezamenlijk zou zijn met PvdA. Naar verluid was het het CDA die dit absoluut niet zag zitten, waardoor de formatie in een impasse terecht kwam. De langste formatie ooit leidde uiteindelijk tot hetzelfde resultaat als Rutte-3: een coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Wel waren de verhoudingen aanzienlijk veranderd, met D66 als tweede partij na de VVD. De insteek van dit kabinet had dan ook duidelijk een D66-stempel: progressieve medisch-ethiek. Rutte-4 kreeg het niet makkelijk door vanuit de coronacrisis in een “Oekraïne-crisis” (zowel een gas/energiecrisis als een economische crisis) gestort te worden vanwege de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Gaswinning in Groningen zou stoppen, maar dat werd uitgesteld (tot onvrede van de Groningers, voor wie opnieuw een belofte verbroken was). Het waren de asielproblemen, onder andere de overbelasting van het aanmeldcentrum in Ter Apel, die de genadeklap uitdeelden. Minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz kwam met een verhaal over ‘nareis op nareis op nareis’ wat achteraf uit haar duim gezogen bleek te zijn. Een migratiepakket kwam dan ook niet rond, met de val van het kabinet tot gevolg.
Recent kwam naar buiten dat CDA al in 2022 Rutte-4 had willen laten vallen over de stikstofmaatregelen, die volgens hen te streng waren. Bekend was al dat CDA het regeerakkoord open had willen breken om het stikstofhoofdstuk te herschrijven, maar dat het zwaard van Damocles zo dicht boven de coalitie hing was niet duidelijk.
Interessant is trouwens dat de toenmalige leider van de ChristenUnie, Gert-Jan Segers, tijdens de “Politieke Oudejaarsshow” de volgende onthulling deed: tijdens de kabinetsformatie van 2021 stonden VVD en CDA op het punt om te draaien en open te staan voor gesprekken met GL/PvdA. Maar vlak voordat ze dit openbaar maakten gaf Sigrid Kaag de speech aan haar partij waarin ze zei ‘de blokkades naar ChristenUnie op te heffen’, om zo de formatie voort te helpen. Was dit anders gelopen, hadden we misschien een centrumlinks kabinet gehad kunnen hebben in plaats van het zoveelste (centrum-) rechtse kabinet.
De afkondiging van Ruttes Nederlandse carrière kwam voor iedereen als een verrassing. Ikzelf was aanwezig bij dit debat, en zowel op de publieke tribune als uit de Kamer kwam een hoorbare verbazing. Ja, hij ontweek hiermee een motie van wantrouwen, maar er moet iets anders in play zijn geweest.Hoe dit jaar het doek voor Rutte gaat vallen op het Nederlandse toneel, gaat er een ander, vele malen groter doek open. Alles wijst er namelijk op dat hij dit jaar Secretaris-Generaal van de NAVO gaat worden. Blij dat hij, als gezicht van de teloorgang van de Nederlandse “samen”-leving, eindelijk de biezen pak. Maar ook huiverig, huiverig voor een wanbestuurder zoals hij op zo een plek. En het is nou ook niet zo dat zijn vervangers fantastisch zijn.
Happy
0 %
Sad
0 %
Excited
0 %
Sleepy
0 %
Angry
0 %
Surprise
100 %
1
0
Average Rating